Balyer, Aydın | Özcan, Kenan

Article | 2012 | Eurasian Journal of Educational Research12 ( 49 ) , pp.103 - 128

1980lerin sonlan ve 1990ların ilk yıllarında adından söz edilen Dönüşümcü liderlik, askeri kökenlidir bir yönetim yaklaşımıdır (Heck & Hallinger, 1999; Bass, 1998). En genel anlamıyla Dönüşümcü liderlik, örgüt çalışanlarının örgütlerine adanmışlıkları ve hedeflerin gerçekleştirilmesi sürecine bağlılıkları olarak tanımlanmaktadır (Popper ve diğerleri, 2000). Bu yaklaşım beceri ve kapasite gelişimini zenginleştirme üzerine odaklanır ve kendi davranışlarını astlarının gereksinmeleri doğrultusunda değiştirirler (Leithwood ve Jantzi, 2006; Marks ve Printy, 2003; Northouse, 2001; Den Hartog ve diğerleri, 1999; Gronn, 1995; Evers ve Lakoms . . .ki, 1996; Muenjohn ve Anderson, 2007). Bu yaklaşımda liderler, okul vizyonunu oluşturur ve hedefleri belirlerler (Leithwood ve Jantzi, 2000; Castanheira ve Costa, 2011; Leithwood, 1992), çalışanların bireysel motivasyonlarını artırırlar, yüksek performans beklentileri ve başarıya dayalı bir okul iklimi oluştururlar. Aynı zamanda liderler Dönüşümcü çalışanların karara katılımını artırırlar, astlarının beceri ve bilgilerini geliştirirler ve onlara bireysel destek sağlarlar (Silins ve diğerleri, 2002; Bennis ve Nanus, 1997). Hall ve diğerlerine (2008) göre Dönüşümcü liderlik yaklaşımı, yöneticilere sıra dışı liderler olma olanağı sağlar. Bu nedenle McFarlin ve Sweeney (1998), geleceğin başarılı yöneticilerinin Dönüşümcü liderler olarak yetiştirilmeleri gerektiğini vurgulamaktadırlar. Dönüşümcü liderliğin bazı özellikleri vardır. Birincisi, liderin kendi davranışları ve astlarının ona atfettiği davranışlar olarak tanımlanan idealleştirilmiş etki, ikincisi, liderin koç ya da mentor olarak her bir bireye özel birisiymiş ilgi göstermeye yönelik sürekli çabası anlamına genel bireysel ilgi, üçüncüsü, liderin yaratıcı ve yenilikçi olmaları yönünde astlarını güdülemesi anlamına gelen entellektüel uyarımdır. Dördüncü özellik, liderin astlarını ortak amaçlar doğrultusunda güdülemesi olarak bilinen esinlenmiş etkidir (Geijsel ve diğerleri, 2003; Nguni ve diğerleri, 2006; Yu ve diğerleri, 2002; Geijsel ve diğerleri, 2003; Leithwood ve Jantzi, 2005; Leithwood ve diğerleri, 2002; Rafferty ve Griffin, 2004). Sonuncusu da uygulama, süreç ve davranışlar ile ilgili olarak çalışanların örgütsel algılarının olumlu yönde değiştirilmesi anlamına gelen yenilikçi iklim oluşturmadır (Moolenaar ve diğerleri, 2010; Cho ve Dansereau, 2010). Birçok çalışma bu özelliklerin çalışanların performansı ve iş doyumu üzerinde etkilerinin bulunduğunu ortaya koymaktadır (Anderson, 2008; Bass, 1997; Bass ve Avolio, 1994; Bommer ve diğerleri, 2004).Yukarıda değinilen bütün özelliklerin çalışanların ve dolayısıyla da okulun değişimi ve dönüşümü üzerindeki etkileri bu çalışmanın ülkemiz eğitim sistemi bakımından önemini kaçınılmaz kılmıştır. Araştırmanın Amacı Bu araştırmanın iki amacı bulunmaktadır. Birinci amacı Moolenaar ve diğerleri (2010) tarafından geliştirilen Okul Yöneticilerinin Dönüşümcü Liderlik Davranışları Ölçeğinin Türkçeye uyarlanmasıdır. İkinci amaç ise bu ölçeğe dayalı olarak öğretmenlerin ilköğretim okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik davranışlarına dair algılarını ortaya çıkarmaktır. Bu araştırma ile eğitim sistemimiz içerisinde önemli bir yere sahip olan okul müdürlerinin Dönüşümcü liderlik özelliklerini ne düzeyde olduğu belirlenmesi ve bu okul yöneticilerinin Dönüşümcü liderlik davranışlarının kazandırılması için yapılan diğer çalışmalarla da desteklenen bir takım somut öneriler geliştirilmektedir. Araştırmanın Yöntemi Araştırmada tarama modeli kullanılmıştır. Ölçeğin gerçeklik ve güvenirlik çalışmalarının yapılması amacıyla açımlayıcı (exploratory) ve doğrulayıcı (confirmatory) faktör analizleri yapılmıştır. Açımlayıcı faktör analizi, Mardin il merkezi ve ilçelerinde 310 ve doğrulayıcı faktör analiz ise Adıyaman il merkezi ve ilçelerinde görev yapan 390 ilköğretim öğretmeninin araştırmaya katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Bunun sonucunda ülkemizde uygulanabilirliği, geçerlik ve güvenilirliği kanıtlanan ölçme aracı, öğretmen algılarına göre ilköğretim okul yöneticilerinin Dönüşümcü liderlik özelliklerini belirlemek amacıyla, geçerlilik ve uyarlama çalışmalarının dışında kalan Adıyaman (n343) ve Malatya il merkezinde görev yapan (n479) katılımcılar olmak üzere toplam 822 ilköğretim öğretmenine uygulanmıştır. Uyarlama çalışması sonucunda ölçek beşli Likert tipinde 23 maddeden oluştuğu anlaşılmaktadır. Buna göre ölçek, vizyon oluşturma, bireysel ilgi, entelektüel uyarım ve yenilik iklimi oluşturma olmak üzere dört alt boyuttan oluşmaktadır. Ölçekte puan yüksekliği okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik özelliklerinin iyi olduğunu göstermektedir. Ölçeğin kapsam geçerliliği için İngilizce 'den Türkçe' ye çevirisi ve geri çevirisi yapılmış ve bu konuda uzman görüşüne başvurulmuştur. Ölçeğin yapı geçerliliğini ve faktör yapısını incelemek amacıyla açımlayıcı faktör analizi yapılmıştır. Faktörleştirme tekniği olarak temel bileşenler analizi ve varimax dik döndürme tekniği seçilmiştir. Qlçeğin Türkiye koşullarında uygulanabilirliğini doğrulayabilmek için madde faktör ve madde toplam korelasyonları, ayırt edicilik ve madde iç tutarlılık (Cronbach Alfa) gibi madde analizleri yapılmıştır. 4 faktörlü yapı doğrulayıcı faktör analizi ile de test edilmiştir. Açımlayıcı faktör analizinde SPSS 15.0 ve doğrulayıcı faktör analizde ise için Lisrel 8.80 programı kullanılmıştır. Araştırmanın Bulguları Araştırmaya katılan öğretmenlerin demografik özellikleri değerlendirildiğinde katılımcıların % 47.6'sının kadın, %52.4'ü erkek olduğu ve % 41.5'inin ilköğretim birinci ve %58.5'inin de ikinci kademede görev yapmakta olduğu görülmektedir. Ölçeğin uyarlanması sürecinde yapılan araştırmaya ilişkin iki araştırma bulgusu elde edilmiştir. Birinci bulguda, ölçeğin uyarlanmasına ilişkin açımlayıcı faktör analizinde, KMO 0.95 ve Bartlett testinin X2(253)5265,175; pc.01 olması dağılımın çok değişkenli normal dağılımdan geldiğini göstermektedir. Faktör yük değerlerinin kabul düzeylerine göre bir maddenin (22. madde) yük değerleri farkının 0.1 den büyük olması nedeniyle maddenin ölçekten çıkarılmasına karar verilmiştir. Buna göre, 23 madde ve 4 alt ölçekten oluşan ölçek, toplam varyansm % 69.31'ini açıklamaktadır. Ölçeğin tamamına ilişkin Cronbach Alfa güvenirlik kat sayısı 0.96'dır. Doğrulayıcı faktör analizinde ise, x2 506.93, df 224, x2/df 2.3, GFI 0.90,AGFI0.85,NFI0.98, NNFI0.98, CFI0.98 ve RMSEA 0.066 olduğundan ve ölçeğinin iyi bir model olduğu sonucuna ulaşılmıştır. İkinci bulgu ise katılımcı öğretmenlerin % 61.2'si müdürlerin okul vizyonunun paydaşlarca benimsenmesine, % 72.0'ı öğretmenlerin bireysel ilgi, % 64,8'i okulda yenilik ikliminin oluşturulması, % 65,1'i öğretmenlerin bireysel ilgi anlamında desteklenmesine önem verdiğini belirtmişlerdir. Öğretmenlerin cinsiyet değişkenleri ile ölçeğin alt boyutları arasında anlamlı farklılık bulunmuştur (p.05). Buna göre, erkek öğretmenler kadın öğretmenlere göre, okul yöneticilerinin Dönüşümcü liderlik özelliklerinin daha iyi olduğunu belirtmişlerdir. İlköğretim okullarında görev yapan farklı statülerdeki öğretmenlerin algılarına göre, okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik davranışları alt ölçekleri arasında anlamlı bir farklılık yoktur (p.05). Araştırmanın Sonuçları ve Öneriler Okul Yöneticilerinin Dönüşümcü Liderlik Davranışları Ölçeğinin uyarlanması çalışması sonucunda ölçeğin geçerli ve güvenilir nitelikte olduğu anlaşılmıştır. Hem açımlayıcı hem de doğrulayıcı analizlerle test edilen ölçekten sadece bir madde atılmıştır. Ölçeğin iyilik uyum indeksleri yeterli ölçüdedir. Bu çalışmada elde edilen sonuçlara göre öğretmenler, müdürlerinin vizyon geliştirme, bireysel ilgi, entellektüel uyarım ve yenilikçi iklim oluşturma davranışları konusunda genelde olumlu bir algıya sahiptirler. Yine araştırmada elde edilen bir sonuca göre öğretmenler, müdürlerinin liderlik özelliklerinin ve iletişim becerilerinin iyi olduğunu ve kendilerini yeterli bir şekilde güdülediklerini belirtmişlerdir. Bu sonuçlar değişik araştırmalar tarafından da desteklenmektedir. Araştırma sonuçlarına göre, okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik rolünü gerçekleştirme düzeyinin yükseltilmesi amacıyla, üniversite-bakanlık işbirliği, yöneticilikte eğitim yönetimi alanında lisansüstü eğitim koşulu aranması, yönetici atamalarında politik etkilerden uzak yeterlilik ölçütlerinin esas alınması ve öğretmenlerin kuramsal adanmışlığınm sağlanmasına uygun bir okul kültürünün oluşturulması önerilerine yer verilmiştir. Problem Statement: Transformational leadership increases organization members’ commitment and engagement in meeting organizational goals and it enhances skills and capacities. Many studies reveal that transformational leadership behaviors, such as idealized influence, inspirational motivation, individualized consideration, innovative climate, and intellectual stimulation, are positively related to better performance and increased job satisfaction. It is considered that since managers of the future will be transformational leaders, they should be trained as transformational leaders. Purpose of the Study: The main purpose of this study is to introduce usability of the Cross-Cultural Adaptation of Headmasters’ Transformational Leadership Scale. It also purposes to discover headmasters’ behaviors based on teachers’ perceptions. Methods: In this study, a descriptive statistical model was employed, and 822 teachers participated in the Malatya (n442) and Adıyaman (n380) provinces. The sample of this study was chosen by a purposive sampling method. Exploratory Factor Analysis (EFA) was employed to obtain evidence related to construct validity of the scale, and it administered on 330 primary schools teachers in Mardin. For Confirmatory Factor Analysis (CFA), it was administered to 390 teachers in Adıyaman, Turkey. Findings and Results: After EFA and CFA processes, it was proven that this scale is valid and usable for the Turkish context. As a result of the reliability and validity processes, the adapted form of the scale was composed of 23 items. Item sub-factor correlation was between 0.78 and 0.90, and item total correlation was between 0.61 and 0.80. Cronbach value was found to be 0.96. Other values found were 0.87 for vision building; 0.88 for individual consideration; 0.92 for intellectual consideration; and 0.91 for the innovative climate sub-dimension. As a result, it was discovered that 61.22% of the teachers remarked that their headmasters provided participation for vision building; 72.02% stated that their individual consideration were valued; and 65.07% claimed that their individual stimulation was supported. Finally, 80% asserted that they were encouraged for an innovative climate in their organizations. Conclusion and Recommendations: Results reveal that teachers’ perceptions about their headmasters’ transformational leadership behaviors are positive in vision building, individual consideration, intellectual stimulation, and innovative climate. They perceive their headmasters’ leadership qualities and communicative skills positively. It is recommended that headmasters who are incompetent should be trained carefully through in-service programs Daha fazlası Daha az

Demirbulak, Dilara

Article | 2012 | Eurasian Journal of Educational Research12 ( 48 ) , pp.39 - 58

http://www.trdizin.gov.tr/publication/paper/detail/TVRRMk16azRPQT09 https://hdl.handle.net/20.500.11831/4762