Toplumsal değerler ve ideolojiler: Tıflî hikâyeleri ile Meddah Behçet Mahir Hikâyeleri’ndeki temsiller

Sözlü kültür ortamında doğan ve sözlü gelenek içerisinde yayılan halk hikâyeleri, muhtevasında ait olduğu kültürün toplumsal değerlerini barındırır. Toplumsal yasalar, halkın yaşam biçimi, dinî inançları bu gelenekte halk anlatılarına konu olur. IV. Murad Devri’nin İstanbul’unda geçen, büyük bir kısmı 1850-80 yılları arasında yayımlanan (17. yüzyıl) Tıflî Hikâyeleri ile (20. yüzyıl) Meddah Behçet Mahir Hikâyeleri içeriklerinde ait oldukları devirlerin toplumsal değerlerinden ve ideolojilerinden izler taşır. İcracı, dinleyici ve bağlam ekseninde toplumsal değerler, kurumlar ve töreler desteklenir; gelecek nesillere sözlü gelenek aracılığıyla aktarılır. Birer folklor ürünü olan halk anlatıları; toplumsal değerleri ve ideolojileri yaşatma noktasında dinamik bir araçtır. Bu çalışmada, sözlü gelenekler aracılığıyla aktarılan ve toplumsal değerler ile ideolojileri yansıtan Tıflî Hikâyeleri ve Meddah Behçet Mahir Hikâyeleri incelenmiştir. 17. yüzyıl İstanbul’unda IV. Murad Devri'nde geçen Tıflî Hikâyeleri ve 20. yüzyıl Meddah geleneğinin önemli temsilcisi Behçet Mahir'in hikâyeleri, dönemlerinin toplumsal yapılarını ve düşünce sistemlerini yansıtmaktadır. İncelenen hikâyelerdeki temsiller, niteliksel içerik analizi yöntemiyle değerlendirilmiş ve her iki dönemin toplumsal değerleri ile ideolojileri arasındaki farklılıklar ve benzerlikler ortaya konmuştur. Araştırma bulguları, halk hikâyelerinin toplumsal normlar ve inançlar açısından dinamik birer araç olduğunu ve zaman içindeki değişimleri yansıttığını göstermektedir. Bu mukayeseli yaklaşım, halk anlatılarının kültürel mirasımızdaki yerini ve toplumsal hafızadaki rolünü daha iyi anlamamıza olanak tanımaktadır.