Türk ceza muhakemesi hukukunda hâkimin yasaklılığı, reddi ve çekinmesi

Ceza muhakemesi hukukunda hâkimin yasaklılığı, reddi ve çekinmesi kurumu adil yargılama yapmak suretiyle maddi gerçeğe ulaşılabilmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Nitekim adil yargılama yükümlülüğü olan hâkimin tarafsız olması gerekir. Tarafsızlık hâkimin önüne gelen davada taraflara eşit mesafede durabilmesi ve bunu görüntü olarak sergileyebilmesidir. Hâkimin tarafsızlığının güvence altına alınması gerekmekte olup, bu doğrultuda Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 22-31. maddelerinde hâkimin yasaklılığı, reddi ve çekinmesi kurumu düzenlenmektedir. Yasaklılık, CMK’da tahdidi olarak sayılan hallerin varlığı durumunda, hâkimin hiçbir şekilde davaya bakamaması veya yargılamaya katılamamasıdır. Ret ise, davada yasaklılık halleri veya tarafsızlığı şüpheye düşürecek sebepler söz konusu olduğunda, tarafların hâkimin davadan çekilmesini talep etmesidir. Yasaklılık hallerinin aksine tarafsızlığı şüpheye düşürecek sebepler somut olaya göre belirlenmektedir. Çekinme, yasaklılık halleri veya tarafsızlığı şüpheye düşürecek sebepler var olduğunda hâkimin davadan bizzat kendisinin çekilmesidir. CMK’nın 32. maddesinde ise, konumu itibariyle tarafsız olması gereken zabıt kâtibinin yasaklılığı ve reddi düzenlenmektedir. Cumhuriyet savcısı açısından tarafsız olup olmadığının sonucuna göre değerlendirilebilecek olan yasaklılık, ret ve çekinme kurumu, CMK’da yer almamaktadır.